Döngüsel Ekonomiye Destek Veren 30 Startup ve Şirket

Bir önceki yazımda döngüsel ekonomi kavramından ve içerdiklerinden bahsetmiş; Waste to Wealth : The Circular Economy Advantage kitabını da referans alarak, bu konuda yapılanlara ufak bir şekilde değinmiştim. Bu yazımda ise Türkiye’de ve dünyada hem startup hem de şirketler bazında döngüsel ekonomi için neler yapılıyor, bazı örneklerle göstereceğim. Belki ilham alacağınız, destekleyeceğiniz çalışmalar olur.

Listeye, Türkiye’den bir girişim ile başlayalım.

1. [1]Hagelson : İtü Çekirdek’teki bu girişim, atık ve fire halıların geri dönüşümünden yeni plastik hammadde üretimi yapmaktadır. Bu sayede firmaların üretim esnasında oluşan dokunmuş fire halılarını, halı zemin kaplama işlerinde oluşan kenar firelerini veya proje aşamasında toplanan eski atık halılarının bertaraf etme sorununu ortadan kaldırmaktadır. Sayılı Türk girişimlerden olduğunu belirtmemde yarar var.

2. [2]Plastik şişeleri kumaşa çevirenler — Thread: Plastik şişeleri Haiti ve Honduras sokaklarından, kanallardan topluyorlar. Ardından bunları “sorumlu kumaş”a çeviriyorlar. Amaçları aynı zamanda yoksullara yardım etmek. Şirketin Timberland ile ortaklığı bulunuyor.

3. Eski, ikinci el eşyalardan yeni eşyalar yapanlar — Looptworks: Amerika — Portland’daki bu şirket, terk edilmiş ürünleri kıyafetlere dönüştürüyor. 2014 yılında SouthWest Airlines ile anlaşma yaptılar ve havayolunun eskimiş deri koltuklarını futbol topu, çanta, cüzdan gibi ürünlere dönüştürdüler.

4. Atıklardan yakıt ve kimyasal yapanlar — LanzaTech: Yakıt ve kimyasal yapmak için mikropları ve atık gazları kullanıyorlar. Geliştirdikleri mikrop teknolojisi ile karbon fermantasyonu gerçekleştiriyorlar. Süreç, atık gazları sera gazı olarak yayılmadan önce yakalar ve geri dönüştürür, kirletici ve partikül emisyonlarını yüzde 85 oranında azaltırken aynı anda ekonomik büyümeyi de beraberinde getirir.

5. Alanında en büyük ve en hızlı büyüyen temizlik şirketi — Method: Şirket, ambalaj yapmak için denize atılmış plastikleri kullanıyor.

6. [3]Sıfır atık ambalaj yapanlar — Evoware: Kaliteli deniz yosunundan yapılmış sıfır atık ürün ambalajı kullanarak plastik atıkların azalmasına yardımcı olmak istiyorlar.

7. [4]Meyve Atıklarından Kozmetik Ürünlerine — FRUU: Doğal kozmetik bir ürün olan bu dudak nemlendiriciler, meyve atıklarının işlenmesi ile elde ediliyor.

8. [5]Dünyanın ilk biyokompozit otomobili: Eindhoven Teknoloji Üniversitesi öğrencileri, şeker pancarından elde edilen reçine ve yöresel olarak yetiştirilen keten kullanarak hafif bir araba tasarladılar ve sonrasında bu arabayı ürettiler.

9. [6]Yemek artıklarını gübreye dönüştüren çöp kutusu: Çöp kutusunu andıran bu cihaz ile biyobozunur yemek atıklarını gübreye dönüştürebilirsiniz.

10. [7]Evreka: Gururlandıran bir oluşum daha. Türkiye çıkışlı bu girişim, kendisini “akıllı şehirler konseptinde teknolojiler üreten, lider bir ArGe firması” olarak tanımlıyor. Atık toplama sistemlerini iyileştirmek için geliştirdiği atık konteyner doluluk ölçüm sensörleri ve rotalama algoritması ile atık toplama firmaları ve belediyelerle çalışıyor. Üstelik çalışma alanları yalnız Türkiye ile sınırlı değil.

11. Dell : 2020 yılına dek gerçekleştirmek üzere 50 milyon sterlin geri dönüştürülmüş materyal kullanmak ve 2020 yılına kadar 2 milyar liralık e-atığı geri kazanmak yönünde 2 hedef belirledi. Dell, eski ürünlerini toplama konusunda da adımlar atıyor, sonrasında bu ürünlerini değerlendiriyor.

12. Levi Strauss : Mağazalarında eski kıyafet topluyorlar. Bu kıyafetlerden daha sonrasında iplik, binaların dış cepheleri için yalıtım malzemeleri vs. üretiliyor. Bu yöntemi H&M de uyguluyor.

13. Timberland : Omni United lastik firması ile beraber, eski lastiklerden elde edilen kauçuğu ayakkabı tabanında kullanıyorlar.

14. Energizer : EcoAdvanged adlı bataryayı üretmişler. %4ü geri dönüştürülmüş bataryadan oluşuyor.

15. [8]Dupont : ABD — Nevada’da ilk selülozik biyoyakıt tesisini açtı. Yılda 30 milyon galon temiz yakıt üretme kapasitesine sahip tesiste hammadde olarak, hasat sonrası mısır bitkisinin tarlada bırakılan atıkları (sapları, yaprakları ve koçanları) kullanılacak.

16. Hitachi: HDD motorlarının çalışabilmesi için genellikle büyük miktarda zaman ve kaynak gerektiren kapsamlı madencilik işlemleriyle bulunan ‘nadir toprak metal mıknatısı’ olarak bilinen bir madde gereklidir. Ancak bu maddeyi elde edebilmenin başka yolları da vardır. Eski motorlar ve kullanılmış elektronik parçalar. Hitachi bu süreçte uzmanlaşmıştır.

17. [9]Philips: Diamond Select programının bir parçası olarak manyetik rezonans görüntüleme (MRI), girişimsel X-ray (iXR), bilgisayarlı tomografi (CT) ve cerrahi görüntüleme sistemlerini yeniler. Bu program kapsamında, önceden sahip olunan ekipmanları güncelleştirir ve yeniden kullanılmalarını sağlar.

Philips’in bu afişini eklemeden geçemeyeceğim. Çok yaratıcı bir fikir, sevdim.

18. Apple (robotics): Apple’ın iPhone sökme robotu olan Liam, 29 koldan oluşuyor ve 11 saniye içinde, atılmış bir iPhone’u sökebiliyor. Bileşen parçalarını kullanılabilir malzemelere ayırıyor. Böylelikle Apple, bugüne kadar 40 Milyon Dolar kar elde etti.

19. gCycle (bio-based materials): %100 compostable bebek bezidir. Bezde plastik yerine mısır biyofilmi kullanarak atık üretmeyi azaltmıştır.

20. [10]Tuvalete atılabilen doğa dostu gebelik testi: Ürün selülozdan yapılmış olduğu için, kullanıldıktan sonra tuvalete atılabiliyor.

21. Intel: Bilgisayar çipi üreticisi Intel, 2008’den bu yana atıklarının % 75’ini geri dönüştürdü. Örneğin katı bakırın yeniden kazanılması için bir sistem geliştirdi. Geri kazanılan bakır, diğer endüstriyel veya ticari uygulamalarda yeniden kullanılmak üzere metal piyasasına tedarik zincirine girebilir. Bakır kurtarma işlemi, Intel’in mikroişlemci üretim tesislerinde çoğaltıldı ve atıkların üçte ikisinden fazlası 2016’da geri kazanıldı. Ayrıca son 10 yılda Intel, kullanılmak üzere Arizona Eyalet Üniversitesi’ne 1000 kilodan fazla bakır bağışladı.

22. [11]Unilever : Döngüsel ekonomi konusunda sağlam adımlar atan şirketlerden biri de Unilever. Şirket, sıfır atık ve geri dönüşüm konusunda çalışmalar yürütüyor.

23. [12]Rewear: Online gardrop platformu. Böylece kıyafetler daha çok kullanılıyor.

24. Peerby: İnsanların eşyalarını paylaşmaları üzerine oluşturulmuş bir platform. Bu sayede insanlar vakit, para, eşya tasarrufu yapıyorlar.

25. Procomposto: Restorantlardan artık yemekleri toplayarak kompost haline getiriyorlar.

26. Vira-Lata Cooperative: Garajlardan eski araba parçalarını toplayarak çelik üreticilerine teslim ediyorlar.

27. [13]Rubicon Global (cloud, big data): Rubicon’un bulut tabanlı, büyük veri platformu, ABD ve Kanada’daki 50 eyaletten ve 18 ülkeden atık üreticilerini bir araya getiriyor. Atıklar hakkında analizlere, kamyon rotalarına, atıkların paylaşımına kadar birçok konuda paylaşım yapılıyor.

28. NCC(Mobile): İnşaat endüstrisinin daha verimli olmasını sağlıyorlar. 600den fazla siteden gelen atıkları indirimli fiyata satıyorlar.

29. Hello Tractor (machine-to-machine communication and mobile): Nijerya’da bulunan Hello Tractor, 250.000’den fazla küçük çiftçinin traktör almak istemesi üzerine mobil teknolojiyi kullanmaya başlamış. Verimlilik için traktörlerdeki M2M teknolojisi sayesinde bilgi takibi yapıyorlar.

30. Aramark: Reducing food waste: Gıda hizmetleri sağlayıcısı Aramark, 2015’ten itibarenki süreçte 2030’a dek yiyecek atığını %50 azaltmayı hedeflemiştir. Gıda atıkları ortalama %44 azalmış ve bazı gıdalar çevredeki bağış kabul eden yerlere verilmiştir.

Aşağıdaki tabloda daha çok şirket bulabilirsiniz.