Defne KavasTürkiye’de bu yıldan itibaren başlatılan ücretli poşet uygulamasının ardından, bir sonraki adım Depozitolu İade Sistemi ile ürün paketlerinin depozitolu hale getirilmesi. Ürünler tüketildikten sonra paketlerinin toplama noktalarına getirilerek depozito ücretinin iade alınması ile yeniden işlevlendirilmeleri amaçlanıyor.
Dünyada materyalleri yeniden kullanarak döngüsel ekonominin ayakta tutulmasını, doğaya hiçbir atığın bırakılmamasını istiyoruz. Depozitolu İade Sistemi’nin (DİS) (Deposit Return System – DRS) de bunu gerçekleştirebilmenin en etkili ve sürdürülebilir yolu olduğu kanıtlanmış durumda.
DİS, tüketicilerin bir ürün satın alırken ek olarak küçük bir miktar depozito ücreti ödediği ve paketinin bir toplama noktasına teslim ederek bu depozitoyu iade aldığı bir sistemdir. Ekonomik bir teşvik ile tüketicilerin kullandıkları plastik paketleme ürünlerinin geri dönüştürülmek veya yeniden kullanılmak üzere belirli toplama noktalarına iade edilmesini amaçlanmaktadır. Örnek vermek gerekirse, 1,25 ₺’ya satın alınan bir pet şişe su, toplama noktalarına getirildiğinde, 0,25 kuruşluk depozito ücreti iade alınır. Müşteriler satın aldıkları ürünleri tükettikten sonra paketlerini bir kenara atmak yerine, iade alabilecekleri bir ücret olduğunu biliyor olduklarından, teslim etmeyi ihmal etmezler. Bu sayede hiçbir ürün tek kullanımdan sonra işlevsiz bir atık haline gelmez, tamamı doğru şekilde yeniden kazandırılmak üzere yola çıkar.
Başta meşrubat kutuları için olmak üzere, bu sistem Avrupa’nın birçok ülkesinde uzun zamandan beri aktif bir şekilde yürütülüyor ve oldukça başarılı sonuçlar elde edilmekte. Bu çözümün yalnızca içecek sektöründe kalmaması, ulaşım, taşımacılık gibi yoğun paketleme atığı meydana getiren sektörlerde de kullanılması hedefleniyor.
Türkiye’de bu sisteme 2023’e kadar tamamen geçmiş olacağını duyurdu. Pilot bölge olarak seçilen İstanbul Teknik Üniversitesi Ayazağa metro istasyonuna yerleştirilecek bir iade makinesi ile kullanıcılar iadeyi nakit veya İstanbul Kart’a yükleme olarak alabilecekler. Kısa bir süre içerisinde uygulamanın tüm şehre ve sonranda ülkeye yayılması bekleniyor.
Depozitolu İade Sistemi Kullanmak için 10 Neden:
- Avrupa’da en yüksek ayrıştırılmış toplama oranı DİS ile sağlanmıştır.
- DİS doğaya ve su kaynaklarına plastik karışmasını engellemek için en etkili yöntemlerden biridir. Okyanuslardaki pet şişe oranını %40’a kadar azaltması bekleniyor.
- DİS ile tek kullanımlık ürünlerin tasarımları, yeniden kullanılabilir ürünler haline gelecek şekilde değiştiriliyor. Materyallerin tek kullanımdan sonra geri dönüştürülmeleri yerine öncelikli olarak yeniden kullanılmaları çok daha iyi bir seçenek.
- DİS belediyeler için ciddi bir tasarruf sağlarken, devlet kuruluşları için ek bir maliyete sebep olmuyor.
- DİS, AB’nin Tek Kullanımlık Plastik Yönetmeliği’nde yer alan, 2029’a kadar plastik içecek şişelerinin %90 oranında ayrıştırılmış olarak toplanması hedefini hayata geçirebilecek tek çözüm. Aynı zamanda geri dönüşüm ve katı atık sahaları ile ilgili hedeflerin gerçekleştirilmesine de katkı sağlayacak.
- DİS birçok hızlı tüketim ürünü üreticisi tarafından da desteklenen bir araç.
- DİS vatandaşların hareketlerinin etkisini somut bir şekilde görebilmesi için etkin bir araç. Avrupa’da %80 oranında halk desteğini sağlamış durumda.
- Doğru şekilde uygulandığında, yeniden kullanılabilir ürünler için DİS, tek kullanımlık plastikler için DİS’e göre %50 daha az CO2 meydana getirmektedir.
- DİS çoğu zaman kendi kendini finanse edebilir, yerel iş imkânları yaratarak ekonomiye katkıda bulunur.
- Çevreci tasarımlar geliştirilmesi için teşvik eder.
Kaynak:
Deposit Return Sceheme Manifesto
Bottles deposit return scheme gets green light in Turkey
Selin Gokce
İrem Ağaçcıoğlu
Harun Zeybek
Buse Nur Hayta