“Geri dönüşümü biliyorduk, şimdi bir de ileri dönüşüm mü çıktı?” diyenleri duyuyorum ara sıra. Aslında ileri dönüşüm, geri dönüşümün daha da yararlı bir hali. Adından da belli! Var olanı daha da ileriye taşıyor. Nasıl mı?
Tam tanımıyla ileri dönüşüm, atık haline gelmiş bir ürünün yeniden işlevlendirilerek kullanıma kazandırılmasıdır. Çoğu zaman ileri dönüştürülmüş ürün eskisinden daha fonksiyonel ve güzel olur! İşte bu yüzden ileri dönüşüm adı verilir, ürünün değeri daha da ileriye taşınmış olur. Bunu anlattığımda çoğu kişiden aldığım yanıt, “E, Derya Baykal işte” oluyor. Doğru ama eksik! İleri dönüşüm bireysel atıklardan, geniş kapsamlı belediye atıklarına kadar çok farklı ölçeklerde uygulanabilir. Yani anlayacağınız üzere, el işi dersinden ibaret değildir. Büyük ölçekte, yeni üretim süreçleri için geri dönüşüm eforları sarfetmeden sunulabilecek bir hammadde fırsatıdır ve döngüsel ekonomiye gözle görülür katkılar sağlar.
Geri ve ileri dönüşüm süreçleri tamamen farklıdır. Her zaman vurguladığımız gibi, aslında verimli atık yönetimi süreçlerinin başında geri dönüşüm düşünülmemelidir. Öncelik atığı engellemek, mümkün olmadığı durumlarda ise oluşan atığın doğru şekilde yeniden işlevlendirilmesidir. İdeal senaryoda geri dönüşüm başvurulacak son çözüm yoludur. Tabi ki geri dönüşüm ile önemli miktarlarda hammadde geri kazandırılır, ancak güncel uygulamalarda maalesef tüm atıklar doğru şekilde ayrıştırılamamakta veya geri dönüşüm tesislerine ulaştırılamamaktadır. Bu nedenle de birey olarak üzerimize düşen sorumluluk, bu atıkları indirgemek ve elimizde mümkün olduğunca uzun süre tutmaktır.
Geri dönüşüm sırasında atık ürünler parçalanıp yeni hammadde haline getirilir. Kağıt doğranıp hamur haline, plastik parçalanıp eritilerek pelletler haline, cam ise kırılıp eritilerek yeniden şekillendirilecek hale getirilir. Bu indirgeme adımı geri dönüşüm sürecinin vazgeçilmezidir, fakat aynı zamanda maddenin değerini de azaltır.
İleri dönüşüm ise, atığın kaynak olarak ele alındığı üretken bir süreçtir. Materyaller yeniden kullanılmaları sonucu ortaya çıkabilecek milyonlarca çözümden birisi ile ikinci bir yaşama kavuşur. Çoğu insan bunun basit el işi aktivitelerinden ibaret olduğuna inansa da, ileri dönüşüm sanayi ve inşaatta büyük farklar yaratabilir. Örneğin, plastik şişeler, otomobil lastikleri basit bir operasyonla betonu güçlendirebilecek bir destek materyali haline getirilebilir. Küçük ölçekte DIY projeleri gibi gözükebilecek adımlar, büyük ölçekte atıkların doğru yönetilmesi ve ekonomiye kazandırılması adına önemli katkılar sağlayabilir. Özellikle son yıllarda kurulan sayısız start-up, atıkları hiçbirimizin aklına gelmeyecek dahiyane yöntemlerle kaynağa çevirmek üzere inovasyonlar geliştiriyor ve şüphesiz ki, dahası da gelecektir.
Siz de İleri Dönüştürün!
Aslında fikirleri pek de uzakta aramaya gerek yok. Toplumumuzda benimsenmiş israf etmeme kültürü ile birçok şeyi farkında olmadan ileri dönüştürmüş oluyoruz. Özünde ileri dönüşüm, ürünün yeniden ve yeniden, aynı veya farklı işlevlerde kullanılmasıdır. Biz bunu uzun zamandır yapıyoruz aslında! Meyve çekirdekleri biriktirilip yeni fideler için toprağa dikilir, yoğurt kapları ilk filizlenme kabı olur, eskiyen tişörtler temizlik bezine dönüşür. Bunların hiç de küçümsenecek bir tarafı yok, hepsi birer ileri dönüşüm.
Tabi, biraz da alışılmışın ötesinde düşünmekte fayda var. Elinizdeki ne olursa olsun çöpe atmadan önce bir kez daha düşünün. Bu elbiseyi kesip bluz yapabilir miyim? Bu mobilyayı boyasam birkaç yıl daha kullanılabilir mi? Bu tutumu içselleştirdiğinizde fark edeceksiniz ki tüketiminiz de büyük ölçüde azalacak. Yeni şeyler satın almak yerine onları başka kaynaklardan oluşturmak, ya da basitçe ona ihtiyacın olmadığını anlamak, hızlı tüketimin ve seri atık oluşumunun da önüne geçecektir.
Yararlı ileri dönüşüm fikirleri için takip edebileceğiniz iki kaynak, Upcycle Turkey ve Upcycle That. Biz de buradan ilham almaya devam ediyoruz!
Örneğin ofisimizde nakliye paletleri bir sehpa olarak yeniden hayat bulmuş durumda!
